Những ai không nên dùng Lidocain trong nha khoa? 5 nhóm bệnh nhân cần lưu ý

Lidocain là gì? 

Lidocain là một loại thuốc gây tê thuộc nhóm amide, có tác dụng ngăn chặn dẫn truyền thần kinh tạm thời nhằm giảm cảm giác đau tại vùng được điều trị. Đây là loại thuốc tê được sử dụng phổ biến trong nhiều chuyên khoa y tế, đặc biệt là nha khoa nhờ khả năng phát huy tác dụng nhanh và hiệu quả ổn định.

Trong lĩnh vực nha khoa, Lidocain có thể được sử dụng dưới nhiều dạng khác nhau như tiêm, xịt hoặc gel bôi trực tiếp lên niêm mạc miệng. Tùy vào mục đích điều trị và đối tượng bệnh nhân, bác sĩ sẽ lựa chọn dạng dùng phù hợp nhằm đảm bảo hiệu quả gây tê tối ưu và hạn chế tối đa các tác dụng không mong muốn.

Vì sao cần thận trọng khi dùng thuốc tê Lidocain?

Lidocain được đánh giá là một trong những loại thuốc tê có hiệu quả cao, thường được sử dụng trong các thủ thuật nha khoa nhờ khả năng gây tê nhanh và mạnh. Tuy nhiên, loại thuốc này cũng tiềm ẩn một số rủi ro đối với sức khỏe, đặc biệt là trên hệ tim mạch và thần kinh trung ương. Một số bệnh nhân có thể gặp phản ứng dị ứng, chóng mặt, loạn nhịp hoặc các triệu chứng liên quan đến quá liều nếu không được đánh giá kỹ lưỡng trước khi sử dụng.

Việc không sàng lọc đầy đủ tiền sử bệnh lý và tình trạng sức khỏe có thể khiến Lidocain trở thành nguy cơ tiềm ẩn. Các biến chứng nghiêm trọng như tụt huyết áp, ngất xỉu hoặc co giật có thể xảy ra, đặc biệt ở những đối tượng nhạy cảm. Vì vậy, bác sĩ cần thận trọng trong việc chỉ định loại thuốc tê phù hợp cho từng bệnh nhân.

5 nhóm bệnh nhân cần hạn chế hoặc tránh dùng thuốc tê Lidocain

Mặc dù thuốc tê Lidocain được sử dụng rộng rãi trong điều trị nha khoa nhờ khả năng gây tê nhanh và hiệu quả, nhưng không phải trường hợp nào cũng phù hợp sử dụng loại thuốc này. Một số nhóm bệnh nhân có thể gặp rủi ro cao nếu dùng Lidocain, đặc biệt khi thuốc chứa thêm thành phần epinephrine. 

Bệnh nhân tim mạch nặng

Những người có tiền sử về bệnh lý tim mạch như rối loạn nhịp tim, đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, hoặc đang sử dụng thuốc trợ tim cần đặc biệt thận trọng khi dùng Lidocain, đặc biệt là dạng có chứa epinephrine. Epinephrine là một chất co mạch giúp kéo dài thời gian gây tê, nhưng cũng có thể kích thích hệ thần kinh giao cảm, dẫn đến tăng nhịp tim, tăng huyết áp đột ngột, và tăng nguy cơ loạn nhịp. Trong các trường hợp này, bác sĩ nên lựa chọn các thuốc tê không chứa epinephrine để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

Người dị ứng thuốc tê nhóm amide

Tuy tỷ lệ xảy ra phản ứng dị ứng với thuốc tê nhóm amide như Lidocain không cao, nhưng vẫn có thể xảy ra ở một số bệnh nhân. Các phản ứng có thể bao gồm nổi mề đay, phát ban, chóng mặt, khó thở, hoặc nghiêm trọng hơn là sốc phản vệ. Nếu bệnh nhân có tiền sử dị ứng với Lidocain, Articaine hoặc các thuốc tê cùng nhóm, việc sử dụng lại có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Do đó, cần khai thác kỹ tiền sử dị ứng và chọn các thuốc tê có cơ chế khác như Benzocain (nhóm ester) nếu cần thiết.

Phụ nữ mang thai (đặc biệt 3 tháng đầu)

Mặc dù Lidocain thuộc nhóm thuốc tương đối an toàn (loại B) khi dùng cho phụ nữ mang thai, nhưng trong tam cá nguyệt đầu tiên – giai đoạn hình thành cơ quan của thai nhi – vẫn nên hạn chế mọi can thiệp y tế không thực sự cần thiết, bao gồm cả gây tê. Ngoài ra, epinephrine trong Lidocain còn có khả năng gây co mạch vùng tử cung, làm giảm lưu lượng máu đến thai nhi. Vì vậy, nếu phải sử dụng thuốc tê, cần cân nhắc kỹ giữa lợi ích và rủi ro, ưu tiên dùng các thuốc không chứa epinephrine và ở liều thấp nhất có hiệu quả.

Trẻ em dưới 2 tuổi

Hệ thống enzyme chuyển hóa thuốc ở trẻ nhỏ, đặc biệt là dưới 24 tháng tuổi, chưa phát triển đầy đủ. Khi dùng Lidocain – đặc biệt ở liều cao hoặc bôi trên diện rộng – có nguy cơ gây ngộ độc hệ thần kinh trung ương, dẫn đến buồn ngủ, co giật, thậm chí ngừng thở. Ngoài ra, trẻ nhỏ cũng khó hợp tác khi điều trị, dẫn đến khả năng nuốt hoặc hấp thụ thuốc tê không kiểm soát. Vì thế, chỉ nên dùng thuốc tê khi thật sự cần thiết, và phải có hướng dẫn và giám sát chặt chẽ từ bác sĩ chuyên khoa nhi – răng hàm mặt.

Người cao huyết áp không kiểm soát

Ở những bệnh nhân có tăng huyết áp chưa ổn định hoặc đang điều trị nhưng chưa đạt mục tiêu, việc sử dụng Lidocain có chứa epinephrine có thể làm tăng huyết áp đột ngột, tăng gánh cho tim và nguy cơ tai biến mạch máu não. Thậm chí, ngay cả liều thấp epinephrine trong thuốc tê cũng có thể gây ảnh hưởng nếu bệnh nhân đang trong tình trạng stress hoặc lo lắng. Trong các trường hợp này, nên sử dụng thuốc tê không co mạch, chẳng hạn như Mepivacaine 3%, và theo dõi huyết áp sát trong suốt quá trình điều trị.

Gợi ý thuốc thay thế Lidocain an toàn hơn

Lidocain là thuốc tê phổ biến và hiệu quả nhưng không phải lúc nào cũng phù hợp với mọi bệnh nhân. Dưới đây là vài gợi ý thay thế an toàn cho những trường hợp cần thận trọng hoặc chống chỉ định.TRÌNH 

Lời khuyên từ chuyên gia

Trước khi tiến hành bất kỳ thủ thuật gây tê nào, bác sĩ nha khoa cần thực hiện đánh giá toàn diện về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Điều này bao gồm việc khai thác tiền sử bệnh lý, các bệnh nền hiện tại như tim mạch, huyết áp, tiểu đường hoặc dị ứng thuốc. Việc nắm rõ thông tin này không chỉ giúp tăng độ an toàn trong điều trị mà còn giúp bác sĩ chủ động phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Bên cạnh đó, bác sĩ cần hỏi rõ tiền sử dị ứng thuốc, đặc biệt là với các nhóm thuốc tê như amide hay ester. Sau khi sàng lọc, nên lựa chọn loại thuốc tê phù hợp với thể trạng và mức độ can thiệp nha khoa, ưu tiên các loại không chứa epinephrine nếu bệnh nhân có yếu tố nguy cơ. Mỗi quyết định dùng thuốc nên dựa trên nguyên tắc an toàn, hiệu quả và cá thể hóa theo từng bệnh nhân.

Lidocain là thuốc tê hiệu quả nhưng không phải dành cho tất cả mọi người. Việc sàng lọc đúng nhóm đối tượng không nên dùng thuốc tê Lidocain là yếu tố then chốt đảm bảo an toàn cho bệnh nhân và chất lượng điều trị.